SAL

I.

SAL

Lycophroni Α᾿ιγαιῶνος ἀγνίτης πάγος, a Neptuno, in Tragasi gratiam, conglutinatus fingitur Poetis, teste Polluce l. 6. c. 10. quod si quis de mari intelligat, haud fecerit inepte. Hâe enim ratione Alexander Aetolus,

----- Α῞λα ξυνεῶνα θαλάςςης,

nuncupavit citante Partheniô. Ob benesicam eius vim, namque noxios depscit humores atque ita putredinem arcet, sacras fieri mensas sasinorum appositu, creditum fuisse Romanis, Arnob. refert l. 2. Imo et apud Graecos, Salem apponi in mensa hospitibus consuevisse, velut concordiae symbolum, utpore quod ex aqua et terra constaret, ait Plutarchus Ε῾λλην. Vide quoque Heliodorum Aethiop. l. 4. et l. 6. Cum pane autem et caseo appositum, docet Varro apud Plin. l. 31. c. 7. Unde illa apud Demosthenem querela, Orat. περὶ παραπρεσιβ. Ποῦ δ᾿ ἅλες, ποῦ τράπεζαι, ποῦ σπονδαὶ; et vetus Proverb. Α῞λα καὶ τραπέζας παραβαίνειν. Vide suprâ Hospes, it. Peregrinus. Inprimis vero Sal pauperum videtur fuisse cibus.

Solebant enim tenuiores πρὸς, ἅλα δειπνεῖν καὶ κύμινον, sale et cuminô cenare, ut ex Plutarcho colligere est. Unde Horatii l. 1. Sat. 3. v. 13. Tigellius, ut videatur homo frugi, divitum, inquit, lautitias nil moror,

------ modo sit mihi mensa tripes, et

Concha salis puri ------

Quam in rem vide Sam. bochartum Hierozoici Part. poster. l. 1. c. 7. Unde per Salem sive Sales, iuratum esse antiquis legimus, apud Carisium et Libanium, quod unicum sic et necessarium vitae condimentum esset, adeo, ut Plinius testetur, totis corporibus nihil esse utilius Sole et Sale, l. 31. c. 9. Vide Caspar. Barthium de hoc iurandi genere Advers. l. 135. c. 10. uti de Salis pugillo inter alia, Veneri Cypriae offerri solito, infra in voce Venus. Sacerdotibus vero Aegyptiis, eo quod Sal Typhonis seu Neptuni (quem velut Osiridi vel Oro inimicissimum, nullis dignabantur sacrificiis) esset spuma, salem mensis inferre in usu non erat. Vide Gerh. Ioh. Vossium de orig. et progr. Idolol. l. 2. c. 75. Maior hinc Sali dignatio, quod omne Munus (ita vocabatur oblatio e frugibus) sale saliri, Deus praecepit, Levit. c. 2. v. 13. Unde et sale condiri sermonem nostrum vult Apostolus Coloss. c. 4. v. 6. et Apostoli Sal Terrae dicuntur, Matth. c. 5. v. 13. et cum immortalitatis esset emblema, foederis salis, in Sacris, crebra mentio est. Vide Numer. c. 18. v. 19. et 2. Chron. c. 13. v. 5. Sed et inter Ethnicos, auctore Plinio, nulla sacra conficiebantur, sine mola salsa, l. 31. c. 7. Ut et alia quaedam addam: Infantes quoque recens natos, lavari partim Sale; molestô satis, partim aquâ, solitos olim, adnotat Thom. Bartholin. de Puerperio Veter. et Suicerus Thes. Eccl. voce, Α῞λας, ubi et Sal Catechumenis olim datum, ut condimentum sapientiae perciperent, et ipsi alios condirent, docet. Vide quoque supra, voce Sacramentum. Etiam honoribus militiaeque interponebatur, apud Romanos: Salariis inde dictis, ut ibidem Plin. habet, de quibus infra dicemus. Imo et Carthis Arabiae oppido muros domosque massis salis facere consuevisse; aquâ ferruminantes, Idem habet eod. c. ubi et odoribus additis conditum luxuriosis et plurima hanc in rem addit, inprimis de alis Fodinis Veter. Hodie Sal usuale triplex. Fossile, Marinum et quod ex salsuginosis aquis per coctionem exrrahitur seu Coctile. Ptimum in Hungaria, Calabria, et maximâ copiâ iuxta Cracoviam, eruitur, cuius fodinae admirandis suis substructionibus subterraneis integram civitatem referunt, e quibus Sal duritie lapidis solidum, instar ingentium saxorum, in cuniculis sub terra longe late que plateatim excavatis, ferrô exscindunt. Sed et alibi passim eiusmodi montes sunt, ut in Hispaniae Alpibus, circa Iberum, in Languedocia Galliae, Salinis, urbe a sale dictâ in Burgundia, in Germania Halae ad Oenum (ubi tamen Sal non eruitur formâ saxorum, sed intra salsuginosa montium receptacula areas elaborant, intra quas aqua dulcis derivata, paulatim salsugine terrestrium glebarum imbuitur, ac dein inter praegrandes Sartagines cacabosque, per rivos deducta, in sal excoquitur) in Asia, ubi maxime celebres montes Caspii sale concreti: in Ormuzia Insul. quae tota sal esse creditur; in America circa litora S. Michaelis, ubi saxa ex sale, scopulorum instar, procul spectari, testantur Itineraria. Alterum seu marinum, ex salsa maris aqua extrahitur, idque vel naturâ, vel arte. Illud enim, maris ferventis aestu in spumas actum et ad littora scopulosque expulsum, Solis calore excoquitur: Istud sit, aquâ maris in fossas littori proximas vel vi tem pestatis depulsâ, vel arte etiam derivatâ, ibique calore Solis exsiccata; qui

praeparandi mos Melitensibus, Siculis, totique fere Italiae communissimus est, Calabriâ exceptâ, in qua, praeter marinum, nobilissimi Salis fossilis quoque ingens est copia. Drepani etiam, in Sicilia, maximâ abundantiâ Sal provenit et arte et naturâ concretum; Quod in Germaniam, Belgium, Daniam et Sueciam defertur, e Gallia, haud procul Rupellis, petitur. Coctilis tandem salis fontes in Germania passim, ut Halae Saxonum, cui, velut et aliis oppidis huius nominis, a Graeco ἃλς i. e. Sale, ipsum nomen est, Halae ad Oenum, Saltzae in Magdeburgensi Ducatu, Lunaeburgi etc. quorum causa procul dubio, quod rivi subterranei montes salinos aut glebas salsugine refertas, permecnt, sicque salsugine imbuti fontem, quô erumpunt, similiter salsum efficiant. Sola Suecia et Anglia sale carent, quorum illa, ut dictum, e Gallia; ista ex Portugallia, ut plurimum, illud petunt: quemadmodum Bohemiae, ubi et rarior eius proventus est; e Polonia prospicitur. Vide Athanas. Kircherum. Mund. Subterr. l. 5. c. 3. Salmas. ad Solin. passim, ubi de modo cogendi salis apud Veter. in ἁλοπηγίαις; item de Sale Agrigentino, Armenico seu Cappadocico, quod crocini coloris; Attico, quod austeri; Centuripino, purpureo; de Sale Chalci, quod magni hodierni Chymistae saciunt; de coactili, fossili, nativo, Tragasaeo; Acanthio, item, varia habet: inprimis p. 266. et 267. De Sale Catechumenorum, diximus aliquid et supra voce Sacramentum, de sale, iuxta proiectos seu expositos apponi olim solito, in signum Baptismi nondum suscepti, vide Concilium Nemociense A. C. 1298. can. 2. uti de Salis tributo, in voce Gabella, item supra Gablum: de Sale duro in Muria.

Fodinae Salis hodie in orbe celebriores.

α. Africa, non aliô utitur Sale, quam quod ex specuum salinis, velut marmor, candidi, rubri et cinericei coloris effoditur. ss. Asia minor, salis copiâ celebris est. γ. Baganaga, urbs est Indiae Coromandeliae, in regno Musilipatano, ubi ingens Salis copia, ab omnibus incolis inde peti solita, effoditur. δ. Caspium mare loca habet vicina, sale refertissima, uti dictum. ε. In Cuba mons salinus est. ζ. Hispania, in montibus prope Iberum, sale abundat plurimô. η. Kilissim, Persiae mons, eâdem laude claret. θ. Kostowata Insul. est, non procul a Volga fluvio unde Russi sal effodiunt, et, ad puriorem substantiam decoctum, per totam Russiam devehunt, magno cum lucro. l. Ormuzia, Sinus Persici insul. non montes solum sale concretos habet, sed et ipsa fere nil nisi sal est, ex quo parietes quoque aedium fieri solitae. κ. In Peruvia 18. a Lima

milliar, Septentrionem versus tanta copia est, ut, licer cuivis inde pro lubitu perere liceat, numquam tamen fodina exhauriatur, imo ne decrescar quidem. λ. ad Pochniam in Polonia, 4. a Cracovia milliaribus, pellucidi et candidi salis copia ingens e terra exscinditur, vide supra. μ. Transylvaania, Salis fodinas quoque satis opulentas habet. ν. tirolensis Comitatus in Germania, salis proventu maxime clarus est. ξ. Volga, vide hîc supra Kostowata, et Auctorem Histor. Orbis Terrarum c. 7. §. 11.

II.

SAL

vitium crystalli apud Plin. de quo vide supra aliqud, voce Nitrum.